5 thiên kiến lớn nhất ảnh hưởng đến việc ra quyết định

Con người phải đưa ra hàng nghìn quyết định mỗi ngày. Tuy nhiên, bộ não của chúng ta không dành cho mỗi quyết định một sự chú ý như nhau — chúng ta có sử dụng những con đường tắt mang tên “thiên kiến”.

Đối với các nhà khoa học não bộ, những thiên kiến này không tốt cũng không xấu; chúng giúp ta trong một số trường hợp nhất định và cản trở chúng ta trong một số trường hợp khác. Tuy nhiên, là một nhà lãnh đạo kinh doanh, bạn cần phải giảm thiểu tối đa ảnh hưởng của những thiên kiến này trong những quyết định của mình để có thể đưa ra lựa chọn chính xác nhất cho cá nhân và cả doanh nghiệp.

Hãy cùng Andrews The Power MBA điểm qua 5 thiên kiến lớn nhất:

Thiên kiến tương đồng – Chúng ta thích những gì giống mình hơn những gì khác biệt

Sự thiên vị cho những thứ giống mình rõ ràng có xuất hiện trong các quyết định của nhà lãnh đạo như: thuê ai, thăng chức cho ai, giao cho ai cho các dự án quan trọng…

Nó xảy ra bởi vì trong một điều kiện thuận lợi, chúng ta thường thích nhìn thấy bản thân và những người tương đồng với mình hơn. Theo bản năng, chúng ta tạo ra hai nhóm – một nhóm những người chúng ta cho là gần gũi và nhóm còn lại bao gồm những người xa lạ. Nhìn chung, chúng ta sẽ có cái nhìn tích cực và bao dung với nhóm “gần gũi” của mình nhưng lại có cái nhìn tiêu cực và hoài nghi về nhóm “người xa lạ”. Đó là lý tại sao mà các nhà quản lý lại thường có xu hướng thuê những nhân viên có sự tương đồng với họ ở những điểm như: nơi ở, trường học, xu hướng xử lý vấn đề, sở thích…

Để vượt qua thành kiến ​​này, nhà lãnh đạo cần phải tích cực hơn trong việc tìm ra điểm chung với những người cấp dưới hay ứng viên có vẻ khác biệt với họ.

Hiệu ứng mơ hồ – Chúng ta ghét sự không chắc chắn

Hiệu ứng mơ hồ là một thành kiến nhận thức mô tả cách chúng ta có xu hướng tránh các lựa chọn mà chúng ta cho là mơ hồ hoặc thiếu thông tin. Chúng ta không thích sự không chắc chắn. Do đó, chúng ta có xu hướng lựa chọn một phương án đem lại một kết quả dù không quá tốt nhưng có thể biết trước.

Ví dụ như khi đi mua hàng trong siêu thị, chúng ta thường ưu tiên lựa chọn những sản phẩm đã tồn tại trên thị trường từ lâu và có xu hướng tỏ ra e ngại những sản phẩm mới. Dù cho cả hai đều có chất lượng tương đương nhau, hay thậm chí sản phẩm mới còn có thể tốt hơn hoặc có giá thành rẻ hơn.

Hiệu ứng mơ hồ có thể ngăn chúng ta đưa ra hai lựa chọn khả thi để cân nhắc như nhau. Kết quả là, việc ra quyết định của chúng tôi bị ảnh hưởng. Chúng ta có thể tự động quyết định chống lại điều gì đó chỉ dựa trên thực tế là chúng ta cảm thấy rằng việc đặt niềm tin vào điều chưa biết là quá rủi ro. Những thành kiến ​​nhận thức này hạn chế chúng ta, vì nó ngăn cản chúng ta gặt hái những lợi ích lâu dài từ những quyết định rủi ro hơn. Để giảm thiểu tác động của thành kiến này, nhà lãnh đạo cần có sự cân nhắc đúng đắn giữa mức độ rủi ro phải nhận đi kèm với lợi ích có thể nhận được để từ đó đưa ra quyết định chính xác.

Xu hướng hành động khẩn trương – Chúng ta muốn hành động nhanh chóng hơn là mất thời gian

Như đã đề cập ở trên, con người có sẵn nhu cầu về sự chắc chắn — yêu cầu họ luôn phải biết điều gì đang xảy ra. Mặt trái của nhu cầu này đó là xu hướng vội vàng phán xét mà không xem xét đầy đủ tất cả các sự kiện.

Các nhà lãnh đạo bị ảnh hưởng nặng bởi xu hướng này thường chỉ xem xét và đánh giá nhân viên hoặc ứng viên chỉ dựa vào một điểm dữ liệu hoặc đề xuất. Cách giảm thiểu tác động của xu hướng này là cần bỏ ra nhiều thời gian hơn để thu thập đầy đủ thông tin.

Thành kiến trải nghiệm – Chúng ta coi nhận thức của mình là sự thật khách quan

Chúng ta có thể luôn là ngôi sao trong chương trình của chính mình, nhưng những người khác có thể sẽ nhìn thế giới hơi khác so với chúng ta. Sự sai lệch về trải nghiệm xảy ra khi chúng ta đưa ra kết luận chủ quan về một trải nghiệm khi không có đủ hoàn toàn thông tin về nó. Chúng ta cho rằng quan điểm của mình về một vấn đề hoặc tình huống nhất định là sự thật duy nhất.

Để thoát khỏi thiên kiến này, chúng ta cần xây dựng hệ thống hiệu quả và cởi mở hơn để những người khác có thể biết được suy nghĩ của mình, chia sẻ quan điểm của họ và từ đó giúp chúng ta điều chỉnh lại những thiên kiến sai lệch.

Thiên kiến an toàn – Chúng ta muốn tránh khỏi tổn thất nhiều hơn đi tìm kiếm lợi ích

Thiên kiến ​​an toàn đề cập đến xu hướng tất cả của con người khi họ đề cao việc né tránh những mất mát. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chúng ta không muốn mất tiền, thậm chí còn hơn là muốn kiếm được tiền. Nói cách khác, nó đem lại những tác động xấu nhiều hơn tốt.

Thành kiến này làm chậm quá trình ra quyết định và kìm hãm sự chấp nhận rủi ro một cách lành mạnh. Để giảm thiểu ảnh hưởng của thiên kiến này, nhà lãnh đạo cần tạo khoảng cách giữa bản thân và quyết định — chẳng hạn như bằng cách tưởng tượng bản thân là người ngoài cuộc để đánh giá một cách khách quan những gì có thể được và mất trong các lựa chọn, rồi từ đó đưa ra quyết định phù hợp nhất.